รูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็ก สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เขตจังหวัดอีสานใต้

บทคัดย่อ

        การวิจัยครั้งนี้มีความมุ่งหมายเพื่อ (1) สร้างรูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็ก สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ (2) เพื่อตรวจสอบประสิทธิภาพของรูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ โดยดำเนินการวิจัยแบ่งออกเป็น 5 ขั้นตอน ดังนี้ (1) ศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวข้องในการบริหารงานตามภารกิจงานของสถานศึกษาขั้นพื้นฐานและหลักธรรมาภิบาลและศึกษาสภาพการบริหารสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ โดยสัมภาษณ์ผู้บริหารสถานศึกษาขั้นพื้นฐานสถานศึกษาเล็กเขตจังหวัดอีสานใต้ แล้วนำมาบูรณาการกำหนดเป็นกรอบแนวคิดในการวิจัย (2) การสร้างรูปแบบโดยนำข้อมูลที่ได้จากการศึกษาในขั้นตอนที่ 1 มาเป็นแนวทางในการสร้างเป็นร่างรูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ (3) ตรวจสอบรูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ ด้วยการจัดกลุ่มสนทนา (FocusGroup) ครั้งที่ 1 โดยผู้เชี่ยวชาญด้านการบริหารการศึกษาและผู้บริหารสถานศึกษาขั้นพื้นฐานสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ (4) ตรวจสอบประสิทธิภาพรูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้

        โดยผู้บริหารสถานศึกษาขั้นพื้นฐานสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ (5) การตรวจสอบยืนยันรูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้โดยการจัดกลุ่มสนทนา (FocusGroup) ครั้งที่ 2 โดยผู้เชี่ยวชาญด้านการบริหารสถานศึกษาขั้นพื้นฐานสังกัดสำ นักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ผลการวิจัยพบว่า

        1. รูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็กสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้ดังนี้

        1.1 ด้านการบริหารวิชาการโดยใช้หลักธรรมาภิบาล ดังนี้ (1) หลักนิติธรรมประกอบด้วยการจัดทำแผนพัฒนาคุณภาพของสถานศึกษาจัดทำแผนปฏิบัติการประจำปีจัดทำระเบียบและแนวปฏิบัติงานวิชาการของสถานศึกษาและจัดทำคู่มือและแนวทางในการวัดและประเมินผลการศึกษา (2) หลักคุณธรรมประกอบด้วยการจัดกิจกรรมที่ส่งเสริมด้านคุณธรรมจริยธรรมให้กับผู้เรียนอย่างหลากหลายและสอดแทรกในกลุ่มกลุ่มสาระการเรียนรู้และทุกระดับชั้นเรียน (3) หลักความโปร่งใสประกอบด้วยคณะกรรมการสถานศึกษาครูผู้ปกครองมีส่วนร่วมการจัดการศึกษาและร่วมจัดทำโครงการ/กิจกรรมในการส่งเสริมด้านวิชาการของนักเรียนอย่างชัดเจนจัดทำมาตรฐานการปฏิบัติงานวิชาการ (4) หลักการมีส่วนร่วมประกอบด้วยการให้คณะกรรมการสถานศึกษามีส่วนร่วมในการวางแผนการดำเนินงานประเมินผลการจัดการศึกษาของสถานศึกษาผู้มีส่วนได้ส่วนเสียมีส่วนร่วมในการดำเนินงานตามระบบการประกันคุณภาพภายในสถานศึกษาอย่างเป็นระบบและต่อเนื่อง (5) หลักความรับผิดชอบประกอบด้วยการจัดกิจกรรมที่ส่งเสริมการเรียนรู้และคำนึงถึงผลประโยชน์ที่เกิดกับผู้เรียนเป็นสำคัญครูและผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องมีความรู้ความเข้าใจและจัดการศึกษาตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช2551 (6) หลักความคุ้มค่าประกอบด้วยการนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในการบริหารการศึกษาและการจัดกิจกรรมให้กับนักเรียนจัดกิจกรรมการเรียนรู้ที่สอดคล้องวิถีชีวิตในชุมชนและนำภูมิปัญญาท้องถิ่นหรือวิทยากรท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการจัดการเรียนการสอน

        1.2 ด้านการบริหารงบประมาณโดยใช้หลักธรรมาภิบาล ดังนี้ (1) หลักนิติธรรมประกอบด้วยการจัดทำแผนปฏิบัติการประจำปีจัดทำแผนการใช้งบประมาณตามภารกิจงานทั้ง 4 งาน

        (2) หลักคุณธรรมประกอบด้วยการจัดสรรงบประมาณตามภารกิจงาน 4 งานโดยคำนึงถึงผลประโยชน์ต่อการพัฒนาผู้เรียนเป็นสำคัญดำเนินการจัดซื้อจัดจ้างในรูปของคณะกรรมการปลูกจิตสำนึกให้กับบุคลากรในสถานศึกษาให้ปฏิบัติตนโดยปราศจากการคอรัปชั่นสร้างวัฒนธรรมในการทำงานของสถานศึกษา (3) หลักความโปร่งใสประกอบด้วยการกำหนดโครงสร้างระบบการบริหารงานงบประมาณผู้รับผิดชอบและการดำเนินงานในรูปคณะกรรมการอย่างชัดเจนและเปิดเผย (4) หลักการมีส่วนร่วมประกอบด้วยการให้ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องมีส่วนร่วมในการวางแผนการใช้จ่ายเงินงบประมาณมีระบบการควบคุมดูแลและการบริหารสินทรัพย์อย่างเป็นระบบ (5) หลักความรับผิดชอบประกอบด้วยการมอบหมายให้มีผู้รับผิดชอบงานบริหารงานงบประมาณและจัดทำขอบข่ายภารกิจงานอย่างชัดเจนและให้ผู้รับผิดชอบศึกษาระเบียบแนวปฏิบัติด้านการบริหารงบประมาณ (6) หลักความคุ้มค่าประกอบด้วยการจัดทำแผนงบประมาณแบบมุ่งเน้นผงานการจัดซื้อจัดจ้างพัสดุหรือครุภัณฑ์คำนึงความคุ้มค่าและเกิดประโยชน์อย่างสูงสุด

        1.3 ด้านการบริหารบุคคลโดยใช้หลักธรรมาภิบาลดังนี้ (1) หลักนิติธรรมประกอบด้วยการจัดโครงสร้างการบริหารงานบุคคลการมอบหมายภาระงานและจัดทำขอบข่ายภาระงานอย่างชัดเจนส่งเสริมและสนับสนุนให้บุคลากรในสถานศึกษาการพัฒนาตนเองเพื่อให้มีวิทยฐานะที่สูงขึ้น (2) หลักคุณธรรมประกอบด้วยการมอบหมายงานบุคลากรตามความสามารถความถนัดสนใจและประสบการณ์ ประเมินผลการปฏิบัติงานของบุคลกรอย่างจัดเจนในรูปของคณะกรรมการและนำผลการประเมินมาประกอบการพิจารณาความดีความชอบอย่างยุติธรรม (3) หลักความโปร่งใสประกอบด้วยการกำหนดหลักเกณฑ์และแนวปฏิบัติในการพิจารณาความดีความชอบและเปิดโอกาสให้ผู้เกี่ยวข้องสามารถตรวจสอบได้เปิดเผยผลการปฏิบัติงานในการประเมินผลการปฏิบัติงาน (4) หลักการมีส่วนร่วมประกอบด้วยการเปิดโอกาสให้ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องร่วมประเมินผลการบริหารงานบุคคลของสถานศึกษาประเมินความพึงพอใจในผลการปฏิบัติงานของผู้บริหารสถานศึกษาจากผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสีย (5) หลักความรับผิดชอบประกอบด้วยการรายงานผลการปฏิบัติงานตามงาน/โครงการ/กิจกรรมที่รับผิดชอบเมื่อเสร็จสิ้นในการดำเนินงานบุคลากรทุกคนจัดทำรายงานผลการปฏิบัติงานที่รับผิดชอบเมื่อสิ้นปีการศึกษา(6)หลักความคุ้มค่าประกอบด้วยการวิเคราะห์ผลการปฏิบัติงานตามงาน/โครงการ/กิจกรรมเพื่อเป็นข้อมูลในการวางแผนการดำเนินงานของสถานศึกษาในปีการศึกษาต่อไปรายงานผลการเข้าร่วมประชุมอบรมสัมมนาหรือการศึกษาดูงาน

        1.4 ด้านการบริหารทั่วไปโดยใช้หลักธรรมาภิบาล ดังนี้ (1) หลักนิติธรรมประกอบด้วยการจัดโครงสร้างการบริหารตามขอบข่ายการบริหารงานสถานศึกษาทั้ง 4 งานและกำหนดผู้รับผิดชอบในแต่ละงานอย่างจัดเจนจัดทำคู่มือการบริหารงานของสถานศึกษาและแนวปฏิบัติตามขอบข่ายและภาระงานอย่างชัดเจน (2) หลักคุณธรรมประกอบด้วยการติดตามนักเรียนในวัยเรียนของการศึกษาภาคบังคับให้ผู้เรียนได้เข้าเรียนทุกคนจัดกิจกรรมที่ส่งเสริมในการพัฒนาผู้เรียนอย่างหลากหลายและเป็นกิจกรรมที่เหมาะสมกับพัฒนาการและวัยของผู้เรียน (3) หลักความโปร่งใสประกอบด้วยการรายงานข้อมูลในการทำสำมะโนนักเรียนที่ถูกต้องรายงานข้อมูลทางการศึกษาของสถานศึกษาให้ผู้เกี่ยวข้องทราบข้อมูลมีความถูกต้องและเป็นปัจจุบันแจ้งวิสัยทัศน์พันธกิจเป้าประสงค์ในการจัดการศึกษาแผนพัฒนาคุณภาพการศึกษาแผนปฏิบัติการประจำปีนโยบายการจัดการศึกษาของสถานศึกษาให้ผู้ที่เกี่ยวข้องทราบ (4) หลักการมีส่วนร่วมประกอบด้วยการให้คณะกรรมการสถานศึกษามีส่วนร่วมในบริหารและจัดการศึกษาของสถานศึกษาจัดกิจกรรมของสถานศึกษาโดยความร่วมมือของผู้ปกครองชุมชนคณะกรรมการสถานศึกษาองค์กรเอกชนองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและหน่วยงานอื่นๆประสานงานกับเครือข่ายทางการศึกษาเพื่อส่งเสริมสนับสนุนในการจัดการศึกษา (5) หลักความรับผิดชอบประกอบด้วยการให้ความร่วมมือและสนับสนุนงานด้านต่างๆแก่เครือข่ายการศึกษาและเขตพื้นที่การศึกษาอย่างสม่ำเสมอ (6)หลักความคุ้มค่าประกอบด้วยการพัฒนาระบบงานสารบรรณโดยการลดขั้นตอนและนำเทคโนโลยีมาใช้ในการบริหารงานพัฒนาการจัดทำระบบข้อมูสารสนเทศและเชื่อมโยงเครือข่ายใช้ประโยชน์จากวัสดุอุปกรณ์และอาคารสถานที่ให้เกิดประโยชน์อย่างสูงสุด

        2. การตรวจสอบประสิทธิภาพของรูปแบบการบริหารสถานศึกษาตามหลักธรรมาภิบาลในสถานศึกษาขนาดเล็ก สังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานเขตจังหวัดอีสานใต้มีประสิทธิภาพโดยภาพรวมอยู่ในระดับมาก